Đôi nét về văn hóa xứ Kinh Bắc
Tỉnh Bắc Ninh ngày nay khi xưa còn gọi là xứ Kinh Bắc, nằm ở phía Bắc đồng bằng Sông Hồng. Là vùng đất núi sông hùng vĩ, phong cảnh hữu tình, thuận lợi giao thương, buôn bán khắp các khu vực phía Bắc nên từ lâu đã trở thành nơi sinh cơ lập nghiệp cho biết bao con người.
- Là nơi có nhiều làng nghề thủ công và nổi tiếng như: Làng Gốm (Thổ Hà), đúc đồng (Đại Bái), rèn sắt (Đa Hội), nuôi tằm dệt vải (Như Nguyệt), nung gạch ngói vôi (Đáp Cầu). Làng Gỗ (Đồng Kỵ), sơn mài (Đình Bảng),.. và hàng trăm làng nghề khác thuộc địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
- Là vùng đất hiếu học và là cái nôi của Nho Giáo Việt Nam, trong gần 1000 năm khoa bảng thời phong kiến thì đã có tới gần 700 vị đỗ đại khoa, chiếm 2/3 cả nước.
Trong lịch sử nho giáo vùng Kinh Bắc có tới 43 vị đỗ Trạng Nguyên, nhiều nhất cả nước. Tiêu biểu nhất là: có vị Trạng Nguyên đầu tiên của dân tộc, người trẻ tuổi nhất đỗ tiến sĩ năm 15 tuổi, hai cha con cùng đỗ thủ khoa, hai anh em ruột đỗ thủ khoa, 5 anh em ruột cùng đỗ tiến sĩ, 1 dòng họ có 13 đời liên tiếp đỗ tiến sĩ, 9 vị tiến sĩ trong dòng họ cùng làm quan trong một triều.
- Là cái nôi của văn hóa, văn nghệ dân gian như: Hát Đúm, Hát Ghẹo, Hát Tuồng, Hát Ví, Hát Chèo, Ả Đào, Ca Trù, Trống Quân, Múa Rối, và đặc biệt là văn hóa phi vật thể của nhân loại được Unesco công nhận là Hát Quan Họ.
- Là nơi tổ chức nhiều lễ hội làng, hội chùa hàng năm nhiều nhất cả nước.
Địa Điểm Du Lịch Tâm Linh Tại Bắc Ninh
Tỉnh Bắc Ninh có hàng trăm ngôi đền, chùa lớn nhỏ rải khắp vùng nên chúng tôi chỉ liệt kê một số địa điểm du lịch tâm linh ở Bắc Ninh được nhiều người biết đến và hay tới lễ bái hàng năm.
1. Đền Bà Chúa Kho
Nhắc tới du lịch tâm linh tại Bắc ninh người ta nói đến nhiều nhất đó là Đền Bà Chúa Kho. Chúng tôi đã có lập riêng một trang thông tin kể chi tiết về văn hóa cũng như các nghi lễ có tại Đền mời các bạn tham khảo thêm tại: Đền Bà Chúa Kho Bắc Ninh

2. Chùa Dạm:
Hay còn gọi là Chùa Cảnh Long Đồng Khánh, hoặc chùa Tấm Cám, nằm tại huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, chùa thuộc hệ phái Bắc Tông.
Vào năm 1086, vua Lý Nhân Tông cho xây dựng lên ngôi chùa dựa theo tích Nguyên Phi Ỷ Lan hối hận khi đã bức tử Hoàng Thái Hậu Họ Dương và hơn 70 cung nữ của bà.
Chùa được xây dựng mất 9 năm với quy mô vô cùng lớn, xây ngay tại ngọn núi Dạm với kiến trúc 4 lớp phân tầng.
Tại Chùa ngày nay còn giữ được tấm bia đá khắc văn tự trên lưng rùa và một cột đá cao khảng 5 mét chạm khắc rồng uốn lượn chầu viên ngọc quý.
Chùa cũng đã được chứng nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia.
3. Chùa Bút Tháp:
Còn có tên gọi khác là Chùa Ninh Phúc nằm tại thôn Bút Tháp, Đình Tổ, Thuận Thành, Bắc Ninh, thuộc hệ phái Bắc Tông. Trên tài liệu nói về Chùa được xây dựng từ thời nhà Trần, trụ trì là thiền sư Huyền Quang phái Trúc Lâm đệ tam tổ.
Kiến trúc xây dựng theo kiểu “Nội Công, Ngoại Quốc” bao gồm 10 nếp nhà, 162 gian nằm trải dài trên 100m. Bước qua cổng tam quan là tới gác chuông 2 tầng với 8 mái. Tiếp đó đến Tiền Đường và Thượng Điện.
Tại chùa còn lưu giữ nhiều kỷ vật có từ thế kỷ thứ 17, nổi tiếng nhất là kiệt tác tượng Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn được tạc từ năm 1656 rất công phu. Chùa còn có một ngọt tháp Báo Nghiêm bằng đá cao hơn 13m, bên trong có tượng vị thiền sư Chuyết Chuyết. Phía sau Chùa còn có một ngọn tháp Tôn Đức bằng đá cao hơn 10m.
Nhiều người ghi nhận đây là ngôi chùa có quy mô và giữ được nguyên vẹn nhất ở nước ta. Điểm du lịch tâm linh Chùa Bút Tháp – Bắc Ninh cũng đã được xếp hạng di tích kiến trúc, nghệ thuật đặc biệt cấp quốc gia vào năm 2013.

4. Chùa Đại Bi:
Chùa Đại Bi tọa lạc tại xã Tháo Bảo, Gia Bình, Bắc Ninh, được Huyền Quang Lý Đạo Tái xây dựng tại quê hương của mình năm 1313. Lý Đạo Tái là một vị trạng nguyên thời vua Trần Thánh Tông, ông đỗ trạng khi mới 21 tuổi và làm quan trong triều được hơn 20 năm.
Ông từng theo hầu vua Trần Anh Tông đi nghe thuyết pháp tại nhiều nơi nên từ đó ông cũng ái mộ Đạo Phật và đưa ra quyết định từ quan xuất gia.
Chùa Đại Bi có 5 gian bái đường, 3 gian hậu cung, 3 gian nhà Tổ, tất cả đều được xây dựng rất kỳ công. Bức hoành phi ngoài cửa “Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Từ”. Có quả chuông lớn được đúc từ năm 1923, một ngọn tháp đá lung linh và 2 tấm bia đá lục bảo.
Chùa cũng được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia vào năm 1990.

5. Chùa Phật Tích:
Chùa Phật Tích còn có tên gọi khác là Chùa Vạn Phúc, nằm tại ngọn núi Lạn Kha, xã Phật Tích, Tiên Du, Bắc Ninh, thuộc hệ phái bắc tông. Chùa được xây dựng từ khoảng thế kỷ thứ 7.
Đến đời nhà Lý thì chùa được tu sửa với quy mô hoành tráng và được coi là trung tâm của Phật Giáo vào những năm 1057.
Vua lý Thánh Tông đã cho xây dựng lên ngọn tháp cao nhất cả nước lúc bấy giờ và đúc ra một pho tượng vàng. Đến thời nhà Trần nhà vua lại cho xây dựng thêm tu viện lớn nhất, viện trưởng giảng dạy các sư đồ tại đây là danh nho Trần Tôn.
Sau chùa còn có 32 ngôi mộ tháp và hiện nay tại chùa vẫn còn giữ bộ hài cốt của cao tăng hằng trăm năm tuổi. Có bệ đá hoa sen từ thời nhà Lý vẫn còn được nguyên vẹn.
Pho tượng Phật bằng đá trên đỉnh ngọn núi đã từng được công nhận là tượng lớn nhất Việt Nam và rất nhiều hiện vật có giá trị lịch sử còn lưu trữ tại đây. Điểm du lịch tâm linh Chùa Phật Tích – Bắc Ninh cũng đã được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia.

- Xem chi tiết tại: Khám phá vẻ đẹp tâm linh của chùa Phật Tích Bắc Ninh
6. Chùa Dâu:
Chùa Dâu còn có rất nhiều tên gọi khác như: Chùa Pháp Vân, Diên Ứng, Thiền Định, Cổ Châu, nằm tại huyện Thuận Thành, Bắc Ninh.
Chùa Dâu được xây dựng khoảng đầu Công Nguyên ở xứ Dâu, thời đó thuộc Hán trị gọi là Luy Lâu, và là một trung tâm Phật Giáo cổ xưa nhất từng được biết đến.
Chùa Dâu có kiến trúc theo kiểu “Nội Công Ngoại Quốc”, tháp chín tầng, chùa trăm gian, cầu chín nhịp. Tam Bảo là gian thờ Thích Ca, Tam Thế, Tam Thanh, tòa Cửu Long, A Di Đà.
Đặc biệt là ở giữa chùa có gian thờ tượng Bà Dâu, hay gọi là Thần Nữ Pháp Vân, tượng có màu đồng hun, cao 2m. Tượng có nét mặt đẹp với nốt ruồi to chính giữa trán. Khu du lịch tâm linh Chùa Dâu – Bắc Ninh cũng đã được công nhận là di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc biệt vào năm 2013.

- Xem chi tiết bài viết: Chùa Dâu Bắc Ninh – Ngôi Chùa Phật Giáo Lâu Đời Nhất Việt Nam
7. Đền Cao Lỗ
Đền Cao Lỗ tọa tại thôn Lớ, huyện Gia Bình, Bắc Ninh, thờ một vị danh nhân Cao Lỗ, là anh hùng dân tộc có công bảo vệ và xây dựng đất nước Âu Lạc thời Thục Phán An Dương Vương.
Trải qua nhiều thế kỷ thì ngôi đền nằm tại sát bờ Sông Đuống vị trí hội tụ của 6 con sông hay còn gọi là (Lục Đầu Giang) được triều đình và nhân dân tu sửa mở rộng qua các triều nhà Lê và nhà Nguyễn.
Đến ngày nay đền vẫn giữ được những nét kiến trúc cổ kính một thời như: Đền Ngoài, Đền Trung, Đền Thượng. Các pho tượng ở đền có đặc điểm là được tạc toàn bộ bằng gỗ nguyên khối với kỹ thuật đỉnh cao nghệ thuật của các nghệ nhân qua các thời kỳ phong kiến.
Lễ hội đền Cao Lỗ được nhân dân tổ chức hàng năm vào ngày 10/3 âm lịch với các phong tục và nghi lễ cổ truyền nhất. Khu du lịch tâm linh Đền Cao Lỗ – Bắc Ninh cũng được chứng nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia vào năm 2005.
